Ses Duvarı Nedir? Sonik Patlama Nasıl Oluşur?

Ülkemizde özellikle 15 Temmuz 2016’dan sonra gündeme gelen sonik patlamalar (sonic boom) nedir? Ses duvarı ile nasıl bir bağlantısı var? Yazımızda bunları ele alacağız.

Öncelikle ses hızı nedir ondan bahsedelim. Ses hızı saniyede 345 metre yol alabilen bir dalga türüdür. Fakat bu hız yüksekliğe ve sıcaklığa göre değişiklik gösterir. Ses duvarı ve sonik patlamaların sebebi de bundan kaynaklanıyor. Çünkü uçaklar ortalama 35.000 fit (10km) yükseklikten uçuyor ve bu yükseklikte sıcaklık, -50° C civarında seyrediyor. Bu da sesin yayılma hızına etki ediyor.

Artan yükseklik ve düşen sıcaklık sesin yayılma hızını saniyede 290 metreye kadar düşürebiliyor. Bunun sonucunda da uçağın hızı sesin hızına yaklaşıyor. Hatta bazı uçaklar sesin hızını bile geçebiliyor. Bilindiği üzere bir F16 uçağının hızı saniyede ortalama 604 metredir. Yolcu uçaklarının hızı ise saniyede 250 metre civarındadır.

Görüldüğü üzere F16 hızı ile normal uçak hızı arasındaki fark oldukça fazladır. Bundan dolayı ses duvarını aşan uçaklar genelde savaş uçakları oluyor.

Ses duvarı patlaması nasıl gerçekleşiyor?

Gerekli teknik bilgileri verdikten sonra ses patlaması nasıl gerçekleşiyor ona değinelim. Normalde ses oluşurken yayılan dalgalar yukarıdaki resimde sol taraftaki gibi olması gerekiyor. Fakat uçaklar yüksek hızla hareket ettikleri için ses dalgaları sağ taraftaki gibi tek bir noktada toplanıyor.

Ses dalgalarının üst üste gelmesi sonucunda ses titreşimleri birbirine daha çok yaklaşıyor. Böylelikle daha fazla titreşim meydana geliyor ve sesin normalden daha fazla çıkmasına sebep oluyor.

Bütün savaş uçakları ses duvarını aştığı halde neden hepsini duymuyoruz?

Bütün savaş uçaklarının ses duvarını aştığı doğrudur. Bunun sonucunda sonik patlamalar sürekli meydana gelmektedir. Fakat biz hepsini duyamayız. Çünkü patlamalar çok yüksek mesafelerde gerçekleşmektedir. Dolayısıyla sesler bize kadar ulaşamamaktadır.

Sonik patlamalar ilgi çekici gözükse de sağlık açısından endişe verici.

Sonik patlamaların yükseklerde gerçekleşmesinden dolayı şanslıyız. Çünkü insanlarda sağlık sorunlarına neden olabiliyor. Uyku problemleri, tedirginlik, odaklanamama, hareket bozukluğu, kan basıncı ve kalp ritminde düzensizlik gibi sorunlara yol açabiliyor.

Bunların yanında vücudu kontrol etme kabiliyetini de düşürüyor. Kol ve bacaklarda tutulma, halsizlik, seğirme ve ağrı gibi durumlar ortaya çıkabiliyor. Ayrıca hayvanlar üzerinde de psikolojik ve fizyolojik sorunlar da doğurabiliyor.